Wycena przedsiębiorstw. Na czym polega i jak wygląda ten proces?

Wycena przedsiębiorstw ma różne cele oraz funkcje. Może służyć jako wsparcie decyzyjne – i umożliwiać podejmowanie optymalnych z punktu widzenia firmy decyzji – lub jako informacja dla organów udzielających finansowania. Można ją również wykorzystać w negocjacjach czy postępowaniu mediacyjnym. Najczęściej jednak wykonywana jest wycena przedsiębiorstwa przy podziale majątku, sprzedaży firmy, zbyciu części udziałów, postępowaniu restrukturyzacyjnym, a także postępowaniu upadłościowym firmy. Jak wycenić przedsiębiorstwo i jak przygotować się do tego procesu? Na te i inne pytania odpowiadamy w artykule. 

1. Na czym polega wycena przedsiębiorstwa? 

Wycena przedsiębiorstw to proces obejmujący wszystkie czynności, które pozwalają określić faktyczną wartość firm. Dokonuje się go po przez audyt finansowy i funkcjonalny firmy, a także analizy jej otoczenia prawnego i gospodarczego przy zastosowaniu metody odpowiedniej do celu sporządzania wyceny.  

Wycena przedsiębiorstw pełni kilka funkcji, w tym: 

• doradczą – jej istotą jest dostarczenie informacji oraz know-how niezbędnych do podjęcia decyzji finansowych; określa też minimalną i maksymalną kwotę, za którą można sprzedać lub kupić firmę;  
• argumentacyjną – jest niezbędna w trakcie negocjacji z innym przedsiębiorstwem lub podczas starania się o finansowanie zewnętrzne;  
• mediacyjną – wycenę wykorzystuje się w sytuacji, gdy występuje rozbieżność opinii na temat wartości przedsiębiorstwa;  
• zabezpieczającą – wyceny dokonuje się, aby zapobiec sporom dotyczącym wartości firmy;  
• informacyjną – wycena dokładnie nakreśla sytuację finansową (i nie tylko) firmy, aby ułatwić zarządzanie nią. 

Wycenę przedsiębiorstw stosuje się m.in. do: 

• sprzedaży lub nabycia firmy,  
• prywatyzacji,  
• podziału spółek,  
• fuzji,  
• likwidacji firmy,  
• postępowania upadłościowego,  
• zwiększenia kapitału,  
• umarzania akcji lub udziałów,  
• weryfikacji zdolności kredytowej,  
• zabezpieczenia kredytu,  
• ubezpieczenia firmy,  
• postępowania odszkodowawczego,  
• czynności sprawozdawczych,  
• celów podatkowych.  

 Cel, w którym sporządza się wycenę przedsiębiorstwa, jest niezwykle istotny. W zależności od tego, czy będzie to wycena firmy do sprzedaży, czy do likwidacji, sporządzenie końcowego raportu będzie opierało się na innych założeniach i przyjmie inne metody. 

2. Kto i na jakiej podstawie dokonuje wyceny przedsiębiorstwa? 

W polskim prawie nie istnieją ujednolicone przepisy, które regulowałyby kwestię wyceny przedsiębiorstwa. Nie ma więc obowiązujących wymogów do co sposobu jej sporządzania, jak i tego, jaki podmiot może takiej wyceny dokonać. W związku z tym nie musi być to osoba mająca potwierdzone prawnie kompetencje zawodowe – taka jak rzeczoznawca majątkowy czy biegły rewident. Bywa, że wyceny dokonuje sam właściciel przedsiębiorstwa, dział finansowy czy księgowy na podstawie dostępnych danych. 

Jakkolwiek, istnieją pewne dokumenty, które określają preferowaną formę i sposób wykonania wyceny przedsiębiorstwa i zawierają odpowiednie rekomendacje praktyczne i formalne. Najważniejszą z nich jest dokument Powszechne Krajowe Zasady Wyceny – „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw” wydany przez Polską Federację Stowarzyszeń Rzeczoznawców majątkowych (PFSRM). Odzwierciedla ona zalecenia wystosowane przez dwie międzynarodowe instytucje skupiające się wyłącznie na kwestiach wyceny. Są to The European Group o Valuers’ Associations, która stworzyła Europejskie Standardy Wycen (EVS) oraz The International Valuation Standards Council, która określiła Międzynarodowe Standardy Wycen (IVS). 

3. Wycena przedsiębiorstwa – metody 

Jak już wspomnieliśmy, metoda wyceny spółki z o.o. lub innego typu przedsiębiorstwa zależy głównie od celu sporządzania wyceny oraz specyfiki firmy. Zastosowanie odpowiedniej metody pozwala uzyskać wiarygodne i miarodajne informacji na temat wartości biznesu i jego finansach. 

Główne metody wyceny przedsiębiorstw to: 

• wycena przedsiębiorstwa metodą majątkową – wykorzystuje się ją zwykle w przypadku małych przedsiębiorstw i bazuje na kalkulacji ich zasobów majątkowych. Przy wykorzystaniu metody majątkowej wartość firmy jest sumą wartości aktywów materialnych i aktywów niematerialnych pomniejszoną o wartość zobowiązań firmy. Wyceny przedsiębiorstwa metodą majątkową często stosowane są na potrzeby spraw sądowych. 
• wycena przedsiębiorstwa metodą dochodową – podczas wyceny skupia się przede wszystkim na zdolności przedsiębiorstwa do generowania zysków. Do obliczenia wartości przedsiębiorstwa wykorzystuje się przede wszystkim takie dane jak zysk netto, wolne przepływy pieniężne, dywidendy i nadwyżkę finansową. Najczęściej stosowana jest metoda wyceny przedsiębiorstwa DCF.  
• wycena przedsiębiorstwa metodą porównawczą (mnożnikową) – wykorzystuje się ją przede wszystkim do określenia wartości dużych przedsiębiorstw. Ta metoda wyceny przedsiębiorstwa bazuje na porównaniu firmy z innym podmiotem o porównywalnej wielkości i profilu działalności.  

Trzeba jednak pamiętać, że w większości przypadków zastosowanie tylko jednej metody może dać niemiarodajny wynik. Z tego podczas określania wartości spółki najczęściej stosuje się kilka metod jednocześnie. 

4. Jak przebiega wycena wartości przedsiębiorstwa? 

Choć wycena wartości przedsiębiorstwa jest możliwa własnymi nakładami sił, większość firm nie posiada odpowiednich narzędzi i praktyki w tego rodzaju sytuacjach. Dlatego też często wybieranym rozwiązaniem jest skorzystanie z usług wykwalifikowanych podmiotów, które dysponują odpowiednim doświadczeniem, specjalistami z różnych dziedzin, a nieczęsto również wsparciem biegłych sądowych. Pozwala im to właściwie zidentyfikować czynniki wpływające na wartość rynkową firmy i wykonać miarodajną analizę. 

W takiej sytuacji proces wyceny spółki przebiega zazwyczaj w kilku etapach: 

1. Określeniu celu wyceny przedsiębiorstwa.  
2. Zebraniu niezbędnych do wykonania wyceny informacji. Są one określane indywidualnie przy uwzględnieniu specyfiki firmy.  
3. Analizy danych i przekazaniu raportu z wyceny.  

Dużą zaletą takiego rozwiązania jest również to, że wyniki analizy przedstawiane są w łatwy do interpretacji i usystematyzowany sposób, a raport jest zgodny z międzynarodowymi standardami wyceny. Dzięki temu zyskuje wartość uniwersalną i może być wykorzystany zarówno do użytku wewnętrznego, jak i do przedstawienia przed organami państwowymi. Warto więc przemyśleć taką opcję.